Tham khảo Lỗ_đen

  1. ↑ The Event Horizon Telescope Collaboration và đồng nghiệp (10 tháng 4 năm 2019). “First M87 Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole”. The Astrophysical Journal 875 (1). doi:10.3847/2041-8213/ab0ec7.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  2. ↑ “First-ever picture of a black hole”. Hiệp hội Max Planck. 10 tháng 4 năm 2019. Truy cập 10 tháng 4 năm 2019. 
  3. ↑ “Black Hole Image Makes History”. NASA. 10 tháng 4 năm 2019. Truy cập 11 tháng 4 năm 2019. 
  4. 1 2 “Black hole - Definition of black hole in English by Oxford Dictionaries”. Oxforddictionaries. 
  5. ↑ Wald 1984, tr. 299–300
  6. 1 2 “What is a black hole?”. Heather R. Smith. NASA. Ngày 30 tháng 8 năm 2009. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2013. 
  7. ↑ Schutz, Bernard F. (2003). Gravity from the ground up. Cambridge University Press. tr. 110. ISBN 0-521-45506-5. 
  8. ↑ Davies, P. C. W. (1978). “Thermodynamics of Black Holes” (PDF). Reports on Progress in Physics 41 (8): 1313–1355. Bibcode:1978RPPh...41.1313D. doi:10.1088/0034-4885/41/8/004. Truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2013. 
  9. 1 2 3 Schwarzschild, K. (1916). “Über das Gravitationsfeld eines Massenpunktes nach der Einsteinschen Theorie”. Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften 7: 189–196.  and Schwarzschild, K. (1916). “Über das Gravitationsfeld eines Kugel aus inkompressibler Flüssigkeit nach der Einsteinschen Theorie”. Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften 18: 424–434. 
  10. ↑ D. Finkelstein (1958). “Past-Future Asymmetry of the Gravitational Field of a Point Particle”. Phys. Rev. 110 (4): 965–967. Bibcode:1958PhRv..110..965F. doi:10.1103/PhysRev.110.965. 
  11. 1 2 “NASA's NuSTAR Helps Solve Riddle of Black Hole Spin”. Whitney Clavin & J.D. Harrington. NASA. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  12. 1 2 3 Gillessen, S.; Eisenhauer, F.; Trippe, S. và đồng nghiệp (2009). “Monitoring Stellar Orbits around the Massive Black Hole in the Galactic Center”. The Astrophysical Journal 692 (2): 1075. Bibcode:2009ApJ...692.1075G. arXiv:0810.4674. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1075. 
  13. ↑ “What is quantum gravity?”. Leron Borsten. Physics World. Ngày 9 tháng 5 năm 2013. Truy cập ngày 18 tháng 5 năm 2013. 
  14. 1 2 3 4 Abbott, B.P. và đồng nghiệp (2016). “Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger”. Phys. Rev. Lett. 116: 061102. Bibcode:2016PhRvL.116f1102A. PMID 26918975. arXiv:1602.03837. doi:10.1103/PhysRevLett.116.061102. 
  15. ↑ Michell, J. (1784). “On the Means of Discovering the Distance, Magnitude, &c. of the Fixed Stars, in Consequence of the Diminution of the Velocity of Their Light, in Case Such a Diminution Should be Found to Take Place in any of Them, and Such Other Data Should be Procured from Observations, as Would be Farther Necessary for That Purpose”. Philosophical Transactions of the Royal Society 74 (0): 35–57. Bibcode:1784RSPT...74...35M. JSTOR 106576. doi:10.1098/rstl.1784.0008. 
  16. ↑ Gillispie, C. C. (2000). Pierre-Simon Laplace, 1749–1827: a life in exact science. Princeton paperbacks. Princeton University Press. tr. 175. ISBN 0-691-05027-9. 
  17. ↑ Israel, W. (1989). “Dark stars: the evolution of an idea”. Trong Hawking, S. W.; Israel, W. 300 Years of Gravitation. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37976-2. 
  18. ↑ Thorne 1994, tr. 123–124
  19. ↑ Droste, J. (1917). “On the field of a single centre in Einstein's theory of gravitation, and the motion of a particle in that field” (PDF). Proceedings Royal Academy Amsterdam (Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences - KNAW) 19 (1): 197–215. 
  20. ↑ Jean Eisenstaedt; A.J. Kox (ngày 7 tháng 2 năm 1992). Studies in the History of General Relativity. Springer. tr. 39–42. ISBN 978-0-8176-3479-7. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  21. ↑ 't Hooft, G. (2009). “Introduction to the Theory of Black Holes” (PDF). Institute for Theoretical Physics / Spinoza Institute. tr. 47–48. 
  22. ↑ Venkataraman, G. (1992). Chandrasekhar and his limit. Universities Press. tr. 86-89. ISBN 81-7371-035-X. 
  23. ↑ Detweiler, S. (1981). “Resource letter BH-1: Black holes”. American Journal of Physics 49 (5): 394–400. Bibcode:1981AmJPh..49..394D. doi:10.1119/1.12686. 
  24. ↑ Harpaz, A. (1994). Stellar evolution. A K Peters, Ltd. tr. 105. ISBN 1-56881-012-1. 
  25. 1 2 Oppenheimer, J. R.; Volkoff, G. M. (1939). “On Massive Neutron Cores”. Physical Review 55 (4): 374–381. Bibcode:1939PhRv...55..374O. doi:10.1103/PhysRev.55.374. 
  26. ↑ R.C. Tolman (1939). “Static Solutions of Einstein's Field Equations for Spheres of Fluid”. Physical Review 55 (4): 364–373. Bibcode:1939PhRv...55..364T. doi:10.1103/PhysRev.55.364. 
  27. ↑ Ruffini, R.; Wheeler, J. A. (1971). “Introducing the black hole” (PDF). Physics Today (1): 30–41. 
  28. 1 2 “What would it look like to fall into a black hole?”. Stephen Battersby. Newscientist. 1 tháng 4 năm 2009. Truy cập 18 tháng 4 năm 2013. 
  29. 1 2 “Journey to a black hole - Drop a clock into a black hole”. Staff. Hubblesite.org. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  30. ↑ Finkelstein, D. (1958). “Past-Future Asymmetry of the Gravitational Field of a Point Particle”. Physical Review 110 (4): 965–967. Bibcode:1958PhRv..110..965F. doi:10.1103/PhysRev.110.965. 
  31. ↑ Kruskal, M. (1960). “Maximal Extension of Schwarzschild Metric”. Physical Review 119 (5): 1743. Bibcode:1960PhRv..119.1743K. doi:10.1103/PhysRev.119.1743. 
  32. ↑ Thorne, Kip (2003). “Warping spacetime”. The future of theoretical physics and cosmology: celebrating Stephen Hawking's 60th birthday. Cambridge University Press. tr. 74. ISBN 0-521-82081-2. , Trang 74
  33. ↑ Hewish, A. và đồng nghiệp (1968), “Observation of a Rapidly Pulsating Radio Source”, Nature 217 (5130): 709–713, Bibcode:1968Natur.217..709H, doi:10.1038/217709a0 
  34. ↑ Pilkington, J. D. H. và đồng nghiệp (1968), “Observations of some further Pulsed Radio Sources”, Nature 218 (5137): 126–129, Bibcode:1968Natur.218..126P, doi:10.1038/218126a0 
  35. ↑ Hewish, A. (1970). “Pulsars”. Annual Review of Astronomy and Astrophysics 8 (1): 265–296. Bibcode:1970ARA&A...8..265H. doi:10.1146/annurev.aa.08.090170.001405. 
  36. ↑ Newman, E. T. và đồng nghiệp (1965), “Metric of a Rotating, Charged Mass”, Journal of Mathematical Physics 6 (6): 918, Bibcode:1965JMP.....6..918N, doi:10.1063/1.1704351 
  37. ↑ Israel, W. (1967). “Event Horizons in Static Vacuum Space-Times”. Physical Review 164 (5): 1776. Bibcode:1967PhRv..164.1776I. doi:10.1103/PhysRev.164.1776. 
  38. ↑ Carter, B. (1971). “Axisymmetric Black Hole Has Only Two Degrees of Freedom”. Physical Review Letters 26 (6): 331. Bibcode:1971PhRvL..26..331C. doi:10.1103/PhysRevLett.26.331. 
  39. ↑ Carter, B. (1977). “The vacuum black hole uniqueness theorem and its conceivable generalisations”. Proceedings of the 1st Marcel Grossmann meeting on general relativity. tr. 243–254. 
  40. ↑ Robinson, D. (1975). “Uniqueness of the Kerr Black Hole”. Physical Review Letters 34 (14): 905. Bibcode:1975PhRvL..34..905R. doi:10.1103/PhysRevLett.34.905. 
  41. 1 2 Heusler, M. (1998). “Stationary Black Holes: Uniqueness and Beyond”. Living Reviews in Relativity 1 (6). Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2012.  A bot will complete this citation soon. Click here to jump the queue. arΧiv:1205.6112. 
  42. ↑ Belinskii, V.; Khalatnikov, I.; Lifschitz, E. (1970). “Oscillatory approach to a singular point in the relativistic cosmology”. Adv. In Phys. 19 (80): 525–573. Bibcode:1970AdPhy..19..525B. doi:10.1080/00018737000101171. 
  43. 1 2 Penrose, R. (1965). “Gravitational Collapse and Space-Time Singularities”. Physical Review Letters 14 (3): 57. Bibcode:1965PhRvL..14...57P. doi:10.1103/PhysRevLett.14.57. 
  44. ↑ Ford, L. H. (2003). “The Classical Singularity Theorems and Their Quantum Loopholes”. International Journal of Theoretical Physics 42 (6): 1219. doi:10.1023/A:1025754515197. 
  45. ↑ Bardeen, J. M.; Carter, B.; Hawking, S. W. (1973). “The four laws of black hole mechanics”. Communications in Mathematical Physics 31 (2): 161–170. Bibcode:1973CMaPh..31..161B. MR MR0334798. Zbl 1125.83309. doi:10.1007/BF01645742. 
  46. 1 2 3 Hawking, S. W. (1974). “Black hole explosions?”. Nature 248 (5443): 30–31. Bibcode:1974Natur.248...30H. doi:10.1038/248030a0. 
  47. ↑ Quinion, M. (ngày 26 tháng 4 năm 2008). “Black Hole”. World Wide Words. Truy cập ngày 17 tháng 6 năm 2008. 
  48. ↑ Piotr Chrusciel (2010). “How many different kinds of black holes are there?”. Max Planck Institute for Gravitational Physics. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  49. ↑ Carroll 2004, tr. 253
  50. ↑ “Space time and spin”. James Overduin. Stanford University. Ngày 10 tháng 1 năm 2008. Truy cập ngày 18 tháng 4 năm 2013. 
  51. ↑ Thorne, K. S.; Price, R. H. (1986). Black holes: the membrane paradigm. Yale University Press. tr. Editor's preface. ISBN 978-0-300-03770-8. 
  52. ↑ Anderson, Warren G. (1996). “The Black Hole Information Loss Problem”. Usenet Physics FAQ. Truy cập ngày 24 tháng 3 năm 2009. 
  53. ↑ Preskill, J. (ngày 21 tháng 10 năm 1994). Black holes and information: A crisis in quantum physics (PDF). Caltech Theory Seminar. 
  54. ↑ Hawking & Ellis 1973, Appendix B
  55. ↑ “Dictionary - Birkhoff's theorem”. Markus Pössel. Albert Einstein Institut. Truy cập ngày 21 tháng 5 năm 2013. 
  56. ↑ Seeds, Michael A.; Backman, Dana E. (2007), Perspectives on Astronomy, Cengage Learning, tr. 167, ISBN 0-495-11352-2 
  57. ↑ Shapiro, S. L.; Teukolsky, S. A. (1983). Black holes, white dwarfs, and neutron stars: the physics of compact objects. John Wiley and Sons. tr. 357. ISBN 0-471-87316-0. 
  58. ↑ “Naked singularity”. Encyclopedia of Math. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2013. 
  59. ↑ “Singularity”. Markus Pössel. Max Planck Instituts für Gravitationsphysik (Albert Einstein Institut). Truy cập ngày 21 tháng 5 năm 2013. 
  60. ↑ Wald, R. M. (1997). "Gravitational Collapse and Cosmic Censorship". arΧiv:gr-qc/9710068 [gr-qc]. 
  61. ↑ Hazewinkel, Michiel biên tập (2001), “Penrose cosmic censorship”, Encyclopedia of Mathematics, Springer, ISBN 978-1-55608-010-4 
  62. 1 2 3 Berger, B. K. (2002). “Numerical Approaches to Spacetime Singularities”. Living Reviews in Relativity 5. doi:10.12942/lrr-2002-1. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2007. 
  63. ↑ McClintock, J. E.; Shafee, R.; Narayan, R.; Remillard, R. A.; Davis, S. W.; Li, L.-X. (2006). “The Spin of the Near-Extreme Kerr Black Hole GRS 1915+105”. Astrophysical Journal 652 (1): 518–539. Bibcode:2006ApJ...652..518M. arXiv:astro-ph/0606076. doi:10.1086/508457. 
  64. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Celotti, A.; Miller, J. C.; Sciama, D. W. (1999). “Astrophysical evidence for the existence of black holes”. Classical and Quantum Gravity (IOP publishing) 16 (12A): A3–A21. arXiv:astro-ph/9912186. doi:10.1088/0264-9381/16/12A/301. 
  65. ↑ “Hubble Discovers Black Holes in Unexpected Places”. Rebecca Johnson et al. hubblesite.org. 2002. Truy cập ngày 18 tháng 4 năm 2013. 
  66. ↑ Wald 1984, tr. 124–125
  67. ↑ Gelino, Dawn M.; Harrison, Thomas E. (2003). “GRO J0422+32: The Lowest Mass Black Hole?”. The Astrophysical Journal (IOP publishing) 599 (2): 1254–1259. doi:10.1086/379311. 
  68. ↑ “NASA Scientists Identify Smallest Known Black Hole”. Robert Naeye. NASA. Ngày 1 tháng 4 năm 2008. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  69. ↑ Shaposhnikov, Nickolai; Titarchuk, Lev (2009). “Determination of black hole masses in galatic black hole binaries using scaling of spectral and variability characteristics”. The Astrophysical Journal 699 (1): 453–468. ISSN 0004-637X. doi:10.1088/0004-637X/699/1/453. 
  70. ↑ van den Bosch, Remco C. E.; Gebhardt, Karl; Gültekin, Kayhan; van de Ven, Glenn; van der Wel, Arjen; Walsh, Jonelle L. (2012). “An over-massive black hole in the compact lenticular galaxy NGC 1277”. Nature 491 (7426): 729–731. ISSN 0028-0836. doi:10.1038/nature11592. 
  71. 1 2 M. J. Valtonen và đồng nghiệp (2008). “A massive binary black-hole system in OJ 287 and a test of general relativity” (PDF). Nature 452: 851–853. doi:10.1038/nature06896.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  72. ↑ Nicholas J. McConnell và đồng nghiệp (2011). “Two ten-billion-solar-mass black holes at the centres of giant elliptical galaxies”. Nature 480 (7376): 215–218. arXiv:1112.1078v1. doi:10.1038/nature10636.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  73. ↑ Hawking & Ellis 1973, tr. 152
  74. ↑ Thorne, Misner & Wheeler 1973, tr. 848
  75. ↑ Wheeler 2007, tr. 179
  76. ↑ Carroll 2004, Ch. 5.4 và 7.3
  77. ↑ Carroll 2004, tr. 217
  78. ↑ Carroll 2004, tr. 218
  79. ↑ “Inside a black hole”. Knowing the universe and its secrets. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2009. 
  80. ↑ Emparan, R.; Reall, H. S. (2008). “Black Holes in Higher Dimensions”. Living Reviews in Relativity 11 (6). Bibcode:2008LRR....11....6E. arXiv:0801.3471. Truy cập ngày 10 tháng 2 năm 2011. 
  81. ↑ Obers, N. A. (2009). Papantonopoulos, Eleftherios, biên tập. “Black Holes in Higher-Dimensional Gravity”. Lecture Notes in Physics 769: 211–258. arXiv:0802.0519. doi:10.1007/978-3-540-88460-6. 
  82. ↑ hawking & ellis 1973, Ch. 9.3
  83. ↑ M. P. Hobson; G. P. Efstathiou; A. N. Lasenby (ngày 2 tháng 2 năm 2006). General Relativity: An Introduction for Physicists. Cambridge University Press. tr. 325–. ISBN 978-0-521-82951-9. Truy cập ngày 21 tháng 5 năm 2013. 
  84. ↑ Carroll 2004, tr. 205
  85. ↑ Carroll 2004, tr. 264–265
  86. ↑ Carroll 2004, tr. 252
  87. ↑ Markus Pössel (2010). “Changing places - space and time inside a black hole”. Max Planck Institute for Gravitational Physics. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013. 
  88. ↑ Schutz 2009, tr. 299
  89. ↑ Schutz 2009, tr. 300
  90. ↑ Lewis, G. F.; Kwan, J. (2007). “No Way Back: Maximizing Survival Time Below the Schwarzschild Event Horizon”. Publications of the Astronomical Society of Australia 24 (2): 46–52. Bibcode:2007PASA...24...46L. arXiv:0705.1029. doi:10.1071/AS07012. 
  91. ↑ Wheeler 2007, tr. 182
  92. ↑ Wald 1984, tr. 212
  93. ↑ Hamade, R. (1996). “Black Holes and Quantum Gravity”. Cambridge Relativity and Cosmology. University of Cambridge. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2009. 
  94. ↑ Palmer, D. “Ask an Astrophysicist: Black Holes”. NASA. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2009. 
  95. 1 2 Avery E. Broderick and Abraham Loeb (2009). “Potrait of a black hole” (PDF). Scientific American (Nature America, Inc). December. 
  96. 1 2 3 Edward Teo (2003). “Spherical Photon Orbits Around a Kerr Black Hole” (PDF). General Relativity and Gravitation (Kluwer Academic Publishers) 35 (11): 1909–1926. doi:10.1023/A:1026286607562. 
  97. ↑ Schutz 2009, tr. 313-316
  98. ↑ Nitta, Daisuke; Chiba, Takeshi; Sugiyama, Naoshi (tháng 9 năm 2011), “Shadows of colliding black holes”, Physical Review D 84 (6), Bibcode:2011PhRvD..84f3008N, arXiv:1106.2425v2, doi:10.1103/PhysRevD.84.063008  Chú thích sử dụng tham số |month= bị phản đối (trợ giúp)
  99. ↑ Nemiroff, R. J. (1993). “Visual distortions near a neutron star and black hole”. American Journal of Physics 61 (7): 619. Bibcode:1993AmJPh..61..619N. arXiv:astro-ph/9312003. doi:10.1119/1.17224. 
  100. ↑ Nemiroff, R. J.; Becker, P. A.; Wood, K. S. (1993). “Properties of ultracompact neutron stars”. Astrophysical Journal 406 (2): 590-595. Bibcode:1993ApJ...406..590N. doi:10.1086/172471. 
  101. ↑ Schutz 2009, tr. 316
  102. ↑ “Crossection of a rotating black hole”. Jillian. gothosenterprises.com. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2013. 
  103. ↑ Schutz 2009, tr. 312
  104. ↑ Carroll 2004, Ch. 6.6
  105. ↑ Carroll 2004, Ch. 6.7
  106. ↑ Schutz 2009, tr. 315-316
  107. 1 2 3 4 “Is time travel possible?”. Michio Kaku. PBS. Truy cập ngày 24 tháng 5 năm 2013. 
  108. 1 2 3 4 “What happen to you if you fall into a black hole?”. Matt McIrvin. Truy cập ngày 24 tháng 5 năm 2013. 
  109. ↑ Carroll 2004, tr. 222
  110. ↑ Carroll 2004, tr. 257–259 and 265–266
  111. ↑ Droz, S.; Israel, W.; Morsink, S. M. (1996). “Black holes: the inside story”. Physics World 9 (1): 34–37. Bibcode:1996PhyW....9...34D. 
  112. ↑ Carroll 2004, tr. 266
  113. ↑ Poisson, E.; Israel, W. (1990). “Internal structure of black holes”. Physical Review D 41 (6): 1796. Bibcode:1990PhRvD..41.1796P. doi:10.1103/PhysRevD.41.1796. 
  114. ↑ “How to build a time machine”. Stephen Hawking. dailymail.co.uk. Truy cập ngày 24 tháng 5 năm 2013. 
  115. ↑ Einstein, A. (1939). “On A Stationary System With Spherical Symmetry Consisting of Many Gravitating Masses”. Annals of Mathematics 40 (4): 922–936. doi:10.2307/1968902. 
  116. ↑ Thorne 1994, tr. 135
  117. 1 2 Jeremy Bernstein (2007). “The Reluctant Father of Black Holes”. Scientific American (Nature publishing group) 17: 4–11. doi:10.1038/scientificamerican0407-4sp. 
  118. ↑ Kerr, R. P. (2009). “The Kerr and Kerr-Schild metrics”. Trong Wiltshire, D. L.; Visser, M.; Scott, S. M. The Kerr Spacetime. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88512-6. arXiv:0706.1109. 
  119. ↑ Thorne 1994, tr. 138
  120. ↑ Hawking, S. W.; Penrose, R. (tháng 1 năm 1970). “The Singularities of Gravitational Collapse and Cosmology”. Proceedings of the Royal Society A 314 (1519): 529–548. Bibcode:1970RSPSA.314..529H. JSTOR 2416467. doi:10.1098/rspa.1970.0021.  Chú thích sử dụng tham số |month= bị phản đối (trợ giúp)
  121. 1 2 3 Carroll 2004, Section 5.8
  122. 1 2 3 Rees, M. J.; Volonteri, M. (2007). “Massive black holes: formation and evolution”. Trong Karas, V.; Matt, G. Black Holes from Stars to Galaxies—Across the Range of Masses. Cambridge University Press. tr. 51–58. ISBN 978-0-521-86347-6. arXiv:astro-ph/0701512. 
  123. ↑ Penrose, R. (2002). “Gravitational Collapse: The Role of General Relativity” (PDF). General Relativity and Gravitation 34 (7): 1141. Bibcode:2002GReGr..34.1141P. doi:10.1023/A:1016578408204. 
  124. ↑ Carr, B. J. (2005). “Primordial Black Holes: Do They Exist and Are They Useful?”. Trong Suzuki, H.; Yokoyama, J.; Suto, Y. và đồng nghiệp. Inflating Horizon of Particle Astrophysics and Cosmology. Universal Academy Press. ISBN 4-946443-94-0. arXiv:astro-ph/0511743.  Gợi ý |số biên tập viên= (trợ giúp)
  125. ↑ “Colliding Particles Can Make Black Holes”. Adrian Cho. Science. Ngày 22 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2013. 
  126. 1 2 3 Cavaglià, Marco (2010). “Particle accelerators as black hole factories?”. Viện Vật lý hấp dẫn Max Planck - Viện Albert Einstein. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2013. 
  127. ↑ Harada, T. (2006). “Is there a black hole minimum mass?”. Physical Review D 74 (8): 084004. Bibcode:2006PhRvD..74h4004H. arXiv:gr-qc/0609055. doi:10.1103/PhysRevD.74.084004. 
  128. ↑ Arkani–Hamed, N.; Dimopoulos, S.; Dvali, G. (1998). “The hierarchy problem and new dimensions at a millimeter”. Physics Letters B 429 (3–4): 263. Bibcode:1998PhLB..429..263A. arXiv:hep-ph/9803315. doi:10.1016/S0370-2693(98)00466-3. 
  129. 1 2 William E. East and Frans Pretorius (2013). “Micro black holes could form at lower-than-expected energies”. Phys. Rev. Lett. (American Physical Society) 110 (10). arXiv:1210.0443v2. doi:10.1103/PhysRevLett.110.101101. 
  130. ↑ LHC Safety Assessment Group. “Review of the Safety of LHC Collisions” (PDF). CERN. 
  131. ↑ Vesperini, E.; McMillan, S. L. W.; D'Ercole, A. và đồng nghiệp (2010). “Intermediate-Mass Black Holes in Early Globular Clusters”. The Astrophysical Journal Letters 713 (1): L41–L44. Bibcode:2010ApJ...713L..41V. arXiv:1003.3470. doi:10.1088/2041-8205/713/1/L41. 
  132. ↑ Zwart, S. F. P.; Baumgardt, H.; Hut, P. và đồng nghiệp (2004). “Formation of massive black holes through runaway collisions in dense young star clusters”. Nature 428 (6984): 724. Bibcode:2004Natur.428..724P. PMID 15085124. arXiv:astro-ph/0402622. doi:10.1038/nature02448. 
  133. ↑ O'Leary, R. M.; Rasio, F. A.; Fregeau, J. M. và đồng nghiệp (2006). “Binary Mergers and Growth of Black Holes in Dense Star Clusters”. The Astrophysical Journal 637 (2): 937. Bibcode:2006ApJ...637..937O. arXiv:astro-ph/0508224. doi:10.1086/498446. 
  134. 1 2 “Luminous disks: How black holes light up their surroundings”. Andreas Müller. Albert Einstein Institute. 2010. Truy cập ngày 24 tháng 5 năm 2013. 
  135. ↑ J. M. Corral-Santana và đồng nghiệp (2013). “A Black Hole Nova Obscured by an Inner Disk Torus”. Science (AAAS) 339 (6123): 1048–1051. doi:10.1126/science.1228222.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  136. ↑ Koppitz, Michael và đồng nghiệp (2007). “Recoil Velocities from Equal-Mass Binary-Black-Hole Mergers”. Physical Review Letters 99 (4). ISSN 0031-9007. arXiv:gr-qc/0701163v2. doi:10.1103/PhysRevLett.99.041102.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  137. ↑ Page, D. N. (2005). “Hawking radiation and black hole thermodynamics”. New Journal of Physics 7: 203. Bibcode:2005NJPh....7..203P. arXiv:hep-th/0409024. doi:10.1088/1367-2630/7/1/203. 
  138. ↑ Carroll 2004, Ch. 9.6
  139. ↑ “Evaporating black holes?”. Einstein online. Max Planck Institute for Gravitational Physics. 2010. Truy cập ngày 12 tháng 12 năm 2010. 
  140. ↑ Giddings, S. B.; Mangano, M. L. (2008). “Astrophysical implications of hypothetical stable TeV-scale black holes”. Physical Review D 78 (3): 035009. Bibcode:2008PhRvD..78c5009G. arXiv:0806.3381. doi:10.1103/PhysRevD.78.035009. 
  141. ↑ Peskin, M. E. (2008). “The end of the world at the Large Hadron Collider?”. Physics 1: 14. Bibcode:2008PhyOJ...1...14P. doi:10.1103/Physics.1.14. 
  142. ↑ Misner, Thorne & Wheeler 1973, Ch 33
  143. ↑ Fichtel, C. E.; Bertsch, D. L.; Dingus, B. L. và đồng nghiệp (1994). “Search of the energetic gamma-ray experiment telescope (EGRET) data for high-energy gamma-ray microsecond bursts”. Astrophysical Journal 434 (2): 557–559. Bibcode:1994ApJ...434..557F. doi:10.1086/174758. 
  144. ↑ Naeye, R. “Testing Fundamental Physics”. NASA. Truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2008. 
  145. ↑ “Event Horizon Telescope”. NSF. Truy cập ngày 6 tháng 4 năm 2012. 
  146. ↑ Overbye, Dennis (ngày 11 tháng 2 năm 2016). “Physicists Detect Gravitational Waves, Proving Einstein Right”. New York Times. Truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2017. 
  147. ↑ Abbott, Benjamin P. (ngày 14 tháng 6 năm 2016). “Properties of the binary black hole merger GW150914”. Phys. Rev. Lett. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration) 116 (24). arXiv:1602.03840. doi:10.1103/PhysRevLett.116.241102. 
  148. 1 2 Cardoso, V.; Franzin, E.; Pani, P. (2016). “Is the gravitational-wave ringdown a probe of the event horizon?”. Physical Review Letters 116. Bibcode:2016PhRvL.116q1101C. arXiv:1602.07309. doi:10.1103/PhysRevLett.116.171101. 
  149. 1 2 Abbott, Benjamin P. và đồng nghiệp (ngày 11 tháng 2 năm 2016). “Tests of general relativity with GW150914”. Phys. Rev. Lett. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration) 116 (22). doi:10.1103/PhysRevLett.116.221101. Truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2017.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  150. ↑ “Astrophysical Implications of the Binary Black Hole Merger GW150914”. Astrophys. J. Lett. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration) 818 (2): L22. Bibcode:2016ApJ...818L..22A. arXiv:1602.03846. doi:10.3847/2041-8205/818/2/L22. 
  151. 1 2 3 McClintock, J. E.; Remillard, R. A. (2006). “Black Hole Binaries”. Trong Lewin, W.; van der Klis, M. Compact Stellar X-ray Sources. Cambridge University Press. ISBN 0-521-82659-4. arXiv:astro-ph/0306213.  phần 4.1.5.
  152. ↑ Schutz 2009, tr. 317
  153. ↑ Winter, L. M.; Mushotzky, R. F.; Reynolds, C. S. (2006). “XMM‐Newton Archival Study of the Ultraluminous X‐Ray Population in Nearby Galaxies”. The Astrophysical Journal 649 (2): 730. Bibcode:2006ApJ...649..730W. arXiv:astro-ph/0512480. doi:10.1086/506579. 
  154. 1 2 3 4 “Active black hole: Ultra hot cosmic beacons”. Andreas Müller. Max Planck Institute for Gravitational Physics. 2006. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  155. ↑ Bolton, C. T. (1972). “Identification of Cygnus X-1 with HDE 226868”. Nature 235 (5336): 271–273. Bibcode:1972Natur.235..271B. doi:10.1038/235271b0. 
  156. ↑ Webster, B. L.; Murdin, P. (1972). “Cygnus X-1—a Spectroscopic Binary with a Heavy Companion ?”. Nature 235 (5332): 37–38. Bibcode:1972Natur.235...37W. doi:10.1038/235037a0. 
  157. ↑ Rolston, B. (ngày 10 tháng 11 năm 1997). “The First Black Hole”. The bulletin. University of Toronto. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 11 tháng 3 năm 2008. 
  158. ↑ Shipman, H. L. (ngày 1 tháng 1 năm 1975). “The implausible history of triple star models for Cygnus X-1 Evidence for a black hole”. Astrophysical Letters 16 (1): 9–12. Bibcode:1975ApL....16....9S. doi:10.1016/S0304-8853(99)00384-4. 
  159. ↑ Narayan, R.; McClintock, J. (2008). “Advection-dominated accretion and the black hole event horizon”. New Astronomy Reviews 51 (10–12): 733. Bibcode:2008NewAR..51..733N. arXiv:0803.0322. doi:10.1016/j.newar.2008.03.002. 
  160. ↑ Schutz 2009, tr. 286
  161. ↑ “NASA scientists identify smallest known black hole” (Thông cáo báo chí). Goddard Space Flight Center. Ngày 1 tháng 4 năm 2008. Truy cập ngày 14 tháng 3 năm 2009. 
  162. ↑ Krolik, J. H. (1999). Active Galactic Nuclei. Princeton University Press. Ch. 1.2. ISBN 0-691-01151-6. 
  163. ↑ Sparke, L. S.; Gallagher, J. S. (2000). Galaxies in the Universe: An Introduction. Cambridge University Press. Ch. 9.1. ISBN 0-521-59740-4. 
  164. ↑ Kormendy, J.; Richstone, D. (1995). “Inward Bound—The Search For Supermassive Black Holes In Galactic Nuclei”. Annual Reviews of Astronomy and Astrophysics 33 (1): 581–624. Bibcode:1995ARA&A..33..581K. doi:10.1146/annurev.aa.33.090195.003053. 
  165. ↑ King, A. (2003). “Black Holes, Galaxy Formation, and the MBH-σ Relation”. The Astrophysical Journal Letters 596 (1): 27–29. Bibcode:2003ApJ...596L..27K. arXiv:astro-ph/0308342. doi:10.1086/379143. 
  166. ↑ Ferrarese, L.; Merritt, D. (2000). “A Fundamental Relation Between Supermassive Black Holes and their Host Galaxies”. The Astrophysical Journal Letters 539 (1): 9–12. Bibcode:2000ApJ...539L...9F. arXiv:astro-ph/0006053. doi:10.1086/312838. 
  167. ↑ “A Black Hole's Dinner is Fast Approaching”. ESO Press Release. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2012. 
  168. 1 2 Ghez, A. M.; Klein, B. L.; Morris, M. và đồng nghiệp (1998). “High Proper‐Motion Stars in the Vicinity of Sagittarius A*: Evidence for a Supermassive Black Hole at the Center of Our Galaxy”. The Astrophysical Journal 509 (2): 678. Bibcode:1998ApJ...509..678G. arXiv:astro-ph/9807210. doi:10.1086/306528. 
  169. 1 2 3 “In a Flash NASA Helps Solve 35-year-old Cosmic Mystery”. Staff. NASA. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  170. ↑ “Ghostly jets seen streaming from Milky Way's core”. Ron Cowen. Nature. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  171. 1 2 “Study Reveals a Remarkable Symmetry in Black Hole Jets”. Francis Reddy. NASA. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  172. 1 2 3 “Dying Supergiant Stars Implicated in Hours-long Gamma-Ray Bursts”. Francis Reddy. NASA. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  173. ↑ Levan, A. J. và đồng nghiệp (2011). “An Extremely Luminous Panchromatic Outburst from the Nucleus of a Distant Galaxy”. Science 333 (6039): 199–202. ISSN 0036-8075. arXiv:1104.3356v1. doi:10.1126/science.1207143.  Bảo trì CS1: Định rõ "và đồng nghiệp" (link)
  174. 1 2 Bozza, V. (2010). “Gravitational Lensing by Black Holes”. General Relativity and Gravitation (42): 2269–2300. Bibcode:2010GReGr..42.2269B. arXiv:0911.2187. doi:10.1007/s10714-010-0988-2. 
  175. ↑ Barack, L.; Cutler, C. (2004). “LISA capture sources: Approximate waveforms, signal-to-noise ratios, and parameter estimation accuracy”. Physical Review D (69): 082005. Bibcode:2004PhRvD..69h2005B. arXiv:gr-qc/0310125. doi:10.1103/PhysRevD.69.082005. 
  176. ↑ Kovacs, Z.; Cheng, K. S.; Harko, T. (2009). “Can stellar mass black holes be quark stars?”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 400 (3): 1632–1642. Bibcode:2009MNRAS.400.1632K. arXiv:0908.2672. doi:10.1111/j.1365-2966.2009.15571.x. 
  177. ↑ Kusenko, A. (2006). "Properties and signatures of supersymmetric Q-balls". arΧiv:hep-ph/0612159 [hep-ph]. 
  178. ↑ Hansson, J.; Sandin, F. (2005). “Preon stars: a new class of cosmic compact objects”. Physics Letters B 616 (1–2): 1. Bibcode:2005PhLB..616....1H. arXiv:astro-ph/0410417. doi:10.1016/j.physletb.2005.04.034. 
  179. ↑ Kiefer, C. (2006). “Quantum gravity: general introduction and recent developments”. Annalen der Physik 15 (1–2): 129. Bibcode:2006AnP...518..129K. arXiv:gr-qc/0508120. doi:10.1002/andp.200510175. 
  180. ↑ Skenderis, K.; Taylor, M. (2008). “The fuzzball proposal for black holes”. Physics Reports 467 (4–5): Section 2. Bibcode:2008PhR...467..117S. arXiv:0804.0552. doi:10.1016/j.physrep.2008.08.001. 
  181. ↑ Hawking, S. W. (1971). “Gravitational Radiation from Colliding Black Holes”. Physical Review Letters 26 (21): 1344–1346. Bibcode:1971PhRvL..26.1344H. doi:10.1103/PhysRevLett.26.1344. 
  182. 1 2 Wald, R. M. (2001). “The Thermodynamics of Black Holes” (PDF). Living Reviews in Relativity 4 (6). Bibcode:1999gr.qc....12119W. arXiv:gr-qc/9912119. doi:10.12942/lrr-2001-6. Truy cập ngày 10 tháng 2 năm 2011. 
  183. ↑ 't Hooft, G. (2001). “The Holographic Principle”. Trong Zichichi, A. Basics and highlights in fundamental physics. Subnuclear series 37. World Scientific. ISBN 978-981-02-4536-8. arXiv:hep-th/0003004. 
  184. ↑ Strominger, A.; Vafa, C. (1996). “Microscopic origin of the Bekenstein-Hawking entropy”. Physics Letters B 379 (1–4): 99. Bibcode:1996PhLB..379...99S. arXiv:hep-th/9601029. doi:10.1016/0370-2693(96)00345-0. 
  185. ↑ Carlip, S. (2009). “Black Hole Thermodynamics and Statistical Mechanics”. Lecture Notes in Physics 769: 89. arXiv:0807.4520. doi:10.1007/978-3-540-88460-6_3. 
  186. ↑ Hawking, S. W. “Does God Play Dice?”. www.hawking.org.uk. Truy cập ngày 14 tháng 3 năm 2009. 
  187. ↑ Giddings, S. B. (1995). “The black hole information paradox”. Particles, Strings and Cosmology. Johns Hopkins Workshop on Current Problems in Particle Theory 19 and the PASCOS Interdisciplinary Symposium 5. arXiv:hep-th/9508151. 
  188. 1 2 Leonard Susskind (ngày 7 tháng 7 năm 2008). “Introduction”. The Black Hole War: My Battle with Stephen Hawking to Make the World Safe for Quantum Mechanics. Hachette Inc. ISBN 978-0-316-01640-7. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2012. 
  189. ↑ Carroll, Sean (ngày 28 tháng 7 năm 2012). “Lost in Space”. Wall Street Journal. Truy cập ngày 6 tháng 8 năm 2012. 
  190. ↑ Baez, John. “This Week's Finds in Mathematical Physics (Week 207)”. Truy cập ngày 25 tháng 9 năm 2012. 
  191. ↑ Mathur, S. D. (2011). The information paradox: conflicts and resolutions. XXV International Symposium on Lepton Photon Interactions at High Energies. arXiv:1201.2079. 
  192. 1 2 Merali, Zeeya (ngày 3 tháng 4 năm 2013). “Astrophysics: Fire in the hole!”. Nature 496: 20–23. doi:10.1038/496020a. Truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2017. 
  193. ↑ Page, Don N. (1993). “Information in black hole radiation”. Phys. Rev. Lett. 71: 3743. Bibcode:1993PhRvL..71.3743P. arXiv:hep-th/9306083. doi:10.1103/PhysRevLett.71.3743. 
  194. ↑ Page, Don N. (1993). “Average entropy of a subsystem”. Phys. Rev. Lett. 71: 1291. Bibcode:1993PhRvL..71.1291P. arXiv:gr-qc/9305007. doi:10.1103/PhysRevLett.71.1291. 
  195. ↑ Ouellette, Jennifer (ngày 21 tháng 12 năm 2012). “Black Hole Firewalls Confound Theoretical Physicists”. Scientific American. Truy cập ngày 29 tháng 10 năm 2013.  Originally published in Quanta, ngày 21 tháng 12 năm 2012.
  196. ↑ Merali, Zeeya (ngày 9 tháng 12 năm 2016). “LIGO black hole echoes hint at general-relativity breakdown”. Nature 540. doi:10.1038/nature.2016.21135. 
  197. ↑ “Black hole”. The Encyclopedia of Science Fiction. Ngày 28 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 
  198. ↑ Clarke, Arthur C (2001). The City and the Stars. New York: Hachette Book Group USA - Aspect. tr. 264. ISBN 0-446-67796-5. 
  199. ↑ Pournelle, Jerry (1978). “Kyrie”. Black Holes. Brooklyn NY: Fawcett Publications. tr. 105; 107. ISBN 0-449-23962-4. 
  200. ↑ Hawking, Stephen; Lược sử thời gian; Bantam Books, 1988, Chương 6 và 7, ISBN-13 9780553109535; bản tiếng Việt do Cao Chi và Phạm Văn Thiều dịch.
  201. ↑ Planet Vulcan Gets Owned By Black Hole YouTube
  202. ↑ “Wormholes, Warp Speed and other Weird Things”. Oracle Think Quest. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2013. 
  203. ↑ “M-490 Blackstorm”. masseffect.wikia.com. Truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2013. 

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Lỗ_đen http://news.utoronto.ca/bin/bulletin/nov10_97/art4... http://lsag.web.cern.ch/lsag/LSAG-Report.pdf http://www.bbc.com/vietnamese/science/story/2004/0... http://datrach.blogspot.com/2004/12/cha-c-chi-tr-s... http://www.britannica.com/EBchecked/topic/67925 http://books.google.com/?id=LstaQTXP65cC http://books.google.com/?id=N8Hngab5liQC&printsec=... http://books.google.com/?id=QagG_KI7Ll8C http://books.google.com/?id=oRK8otMiWIgC&printsec=... http://books.google.com/books?id=5dryXCWR7EIC&pg=P...